Straks gaan beleggingsadviseurs bij banken weer alleen eigen producten verkopen aan klanten. Geen prettig vooruitzicht, meent Rob Putter.

Het was op 15 september vijf jaar geleden dat Lehman Brothers omviel en de wereld in de bankencrisis stortte. Maar laten we eerlijk zijn, als het niet Lehman was geweest, dan waarschijnlijk iets later een andere bank.

Het financiële systeem was boven ons uit gegroeid en een correctie was onvermijdelijk. Sindsdien is bankenwereld nooit meer hetzelfde geworden. Allerlei betweters zagen hun kans en voerden honderden nieuwe regels in en schrapten tegelijkertijd honderden oude. Is de wereld er beter op geworden?

Waarschijnlijk wel iets, maar waar ik woon is er niets veranderd en niemand klaagt. Perceptie speelt een grote rol.

Financiële bijsluiter

In Europa bestaat zoiets als een financiële bijsluiter. Die waarschuwt je tegen de risico’s van het financiële product dat je aanschaft en ook al begrijpt de gemiddelde belegger er niets van, het geeft vertrouwen en is bovendien verplicht.

In de zorg waarschuwt een bijsluiter tegen bijwerkingen. Bijwerkingen krijg je, als je lichaam niet goed reageert op een medicijn. Nou hebben financiële producten volgens sommigen ook bijwerkingen en die worden beschreven als kansen op onvoorziene verliezen.

Het woord onvoorzien is discutabel, maar elke bijsluiter kan gelijk de prullenbak in als de diagnose niet goed is. Aspirine helpt niet tegen een longontsteking en door een credit default swap krijg je geen hoger direct rendement.

De menselijke factor is de grootste gok. En dat zonder bijsluiter.

Bonussen

De regelgevers hebben zich in de laatste vijf jaar hard gemaakt om een aantal zaken recht te zetten. Dat begon zo’n beetje met die bonussen in de financiële sector. Toegegeven, het liep uit de hand.

Maar als je tien jaar lang gebuffeld hebt om een netwerk op te bouwen en een betere beleggingsvisie te ontwikkelen dan de rest, en iemand wil dat hebben, dan vraag je daar een hoge prijs voor, vooraf of achteraf.

Een bonus heeft dus twee kanten. Het is net een noodrem, onmisbaar, maar misbruik wordt gestraft. Het grappige is dat diezelfde beleidsmakers nu klagen dat de banken geen risico’s meer willen nemen. De kredietverlening is onder de maat en dat schaadt de economie. Vrij vertaald: dat kost kiezers.

Maar ja, degenen die eerst de kar met risico’s trokken, studeren nu filosofie of zijn verhuisd naar China. Daar kan alles nog.

Provisie vermogensbeheerders

Waarom dit verhaal? Wel, de laatste brainwave van de Nederlandse financiële toezichthouder AFM is om met ingang van 2014 het provisiestelsel te ontmantelen. Vermogensbeheerders krijgen geen commissies meer van de fondsen die ze voor hun klanten kopen. Ze moeten voortaan hun klanten direct hun provisie in rekening brengen.

Volgens de AFM de opmaat naar een eerlijke en transparante beleggingswereld. Helaas spannen ze het paard achter de wagen.

Kijk, driekwart van de fondsentransacties waarover we hier praten, gaat via de grootbanken. Als een accountmanager van bank A een fonds van bank B aan zijn cliënt verkoopt, ontvangt bank A provisie van bank B. Die provisie gaat voor een groot deel in een potje waar later weer bonussen uit worden betaald.

Als de provisieregeling wordt opgeheven, zullen alle banken hun accountmanagers verplichten alleen nog maar eigen fondsen aan hun klanten te verkopen, of die nou geschikt voor ze zijn of niet, en ondanks hun standaard beleggingsprofiel. Dus het belang van de klant is hier helemaal niet mee gediend.

Eigen producten eerst

Ter illustratie haal ik een brief aan die de AFM op 9 september naar alle banken en verzekeraars heeft gestuurd, met de klacht dat die banken en verzekeraars veel te lage advieskosten aan hun cliënten in rekening hebben gebracht. In de verzekerings- en hypothekenmarkt geldt het provisieverbod namelijk al een tijdje.

De toezichthouder had die brief niet hoeven te sturen. Iedere trainee had gelijk kunnen vertellen, dat je klanten bindt met lage advieskosten om daarna zoveel mogelijk eigen producten aan ze te slijten.

Een jaar of vijftien geleden maakte het fenomeen Open Architecture opgang in de fondsenwereld. Banken verkochten zonder voorbehoud elkaars producten aan hun cliënten. Alle provisies waren min of meer gelijk en in veel gevallen werd het beleggingsprofiel door beide banken bekeken. Dat werkte goed.

Adviseurs verdienden geld en deden hun best om voor hun klanten de optimale samenstelling van de beleggingsportefeuille te bereiken. Helaas is tijdens de kredietcrisis tegelijk met het onderlinge wantrouwen bij de banken, de Open Architecture wat op de achtergrond gedrongen.

Financiële adviseur als huisarts?

Maar in plaats van een herstelpoging draait de AFM wat er nog over is van dit systeem, ook de nek om met de nieuwe provisieregels. De beleggingsadviseur moet volgens de toezichthouder een Trusted Advisor worden, een soort huisarts van de klant.

Ik vind de vergelijking met een huisarts wat ongelukkig. gelet op de reputatie van de farmaceutische industrie. In de toekomst wordt de keuze van een bank gelijk ook de keuze van je financiële producten. Geen goed vooruitzicht.

Beleidsmakers hebben anno 2013 blijkbaar nog steeds niet door dat ze trendvolgers zijn. Het enige wat ze doen is regressief optreden. Het wordt tijd dat ze eens wat visie ontwikkelen. Investeren in de menselijke factor bijvoorbeeld.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl